Με αγωνιστική ώθηση από την Πρωτομαγιά του 1886, οπότε στις ΗΠΑ (με επίκεντρο το Σικάγο) εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες βροντοφωνάζουν το αίτημά τους για 8ωρη εργασία, οργανώνονται οι πρώτες απεργιακές κινητοποιήσεις που αφορούν το χρόνο εργασίας και στην Ελλάδα: Το 1888, καταγράφεται η πρώτη απεργία στην πόλη της Δράμας, με τους καπνεργάτες να διεκδικούν 10ωρη εργασία. Στα έτη 1893-94, εργάτες στην Αθήνα ζητούν 8ωρο, κυριακάτικη αργία και κρατική προστασία για εργατικά ατυχήματα.
Στην Ελλάδα, η κατάκτηση του 8ώρου σημειώνει τα πρώτα σημαντικά βήματά της στην περίοδο 1913-20. Η θεσμοθέτηση της Κυριακάτικης αργίας έχει τις ρίζες της στους αγώνες των ετών 1908-10. Το ίδιο το δικαίωμα του «συνέρχεσθαι» θεμελιώνεται στα 1914-20, οπότε τα επαγγελματικά σωματεία πετυχαίνουν νομική, επίσημη αναγνώριση της υπόστασής τους.
Στο βαθμό που οι κατακτήσεις αυτές, του 8ώρου, της απεργίας, της κυριακάτικης ανάπαυσης κλπ, λεηλατούνται, το σύνθημα «μας κλέβουν κατακτήσεις ολόκληρου αιώνα», δεν είναι μια λογοτεχνική διατύπωση, ούτε μια φράση που επικαλείται το συναίσθημα. Αποτυπώνει στην κυριολεξία το ιστορικό πισωγύρισμα που διεκδικεί το μεγάλο κεφάλαιο στη χώρα, επιχειρώντας απανωτά χτυπήματα στα εργατικά δικαιώματα με κεντρικό στόχο του το χρόνο εργασίας.
Εντατικοποίηση και επέκταση του χρόνου εργασίας
Η εργοδοσία διαθέτει δύο τρόπους για να αντλήσει από τους εργαζόμενους το μεγαλύτερο, γι’ αυτήν, κέρδος: είτε θα πιέσει τους εργαζόμενους για πιο εντατική παραγωγή μέσα στο δοσμένο χρόνο εργασίας τους, είτε θα αυξήσει, με πολλούς τρόπους, τον καθαυτό χρόνο εργασίας τους. Εννοείται, με κάθε ευκαιρία, η εργοδοσία θα επιχειρήσει να συνδυάσει τους δύο τρόπους. Το κέρδος του κεφαλαίου και η εργοδοτική άνοιξη ταυτίζονται με ένα ανελέητο, χωρίς τέλος, «ξεζούμισμα» των εργαζομένων.
Ήδη στα 1867 ο Μαρξ σημειώνει ότι το κεφάλαιο είναι τόσο αδίστακτο στην αναζήτηση της μέγιστης δυνατής παραγωγής και του κέρδους του, που δεν θα διστάσει να εξαντλήσει έως θανάτωσης τους εργαζόμενους, όπως ο άπληστος γεωργός εξαντλεί και καταστρέφει τη γη του προσπαθώντας να καρπωθεί από αυτή τη μέγιστη απόδοση: «Το κεφάλαιο δε ρωτάει πόσο διαρκεί η ζωή της εργατικής δύναμης. Αυτό που το ενδιαφέρει είναι αποκλειστικά και μόνο το ανώτατο όριο εργατικής δύναμης που μπορεί να ρευστοποιηθεί μέσα σε μία εργάσιμη ημέρα. Το σκοπό αυτό τον πετυχαίνει ελαττώνοντας τη διάρκεια της εργατικής δύναμης, όπως ένας άπληστος γεωργός πετυχαίνει μια μεγαλύτερη απόδοση του εδάφους καταληστεύοντας τη γονιμότητά του. Έτσι […] η κεφαλαιοκρατική παραγωγή […] προκαλεί την πρόωρη εξάντληση και θανάτωση αυτής της ίδιας της εργατικής δύναμης» (Καρλ Μαρξ, Το Κεφάλαιο, «Η εργάσιμη ημέρα»).
1000 τρόποι αύξησης του χρόνου εργασίας
Το κεφάλαιο δεν επιτίθεται μόνο στο 8ωρο, για να αυξήσει την εκμετάλλευση των εργαζομένων. Ασφαλώς επιτίθεται σε αυτό, αλλά απλώνει το χρόνο εργασίας με 1000 διαφορετικούς τρόπους. Για παράδειγμα:
► Ωθεί την έναρξη της εργασιακής ζωής, όσο γίνεται νωρίτερα. 50.000 ανήλικοι επισήμως εργάστηκαν το σωτήριο 2024, ενώ στην έναρξη της μνημονιακής περιόδου το 2010 ο αριθμός ήταν κάτω από 8.000. Παρεμπιπτόντως, θυμόμαστε τη συμφωνία ανάμεσα στο υπουργείο Εργασίας και στο Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος το 2021, που προέβλεπε τη «δυνατότητα» απασχόλησης 16χρονων προερχόμενων από δομές φροντίδας ανηλίκων σε ξενοδοχειακές μονάδες; Η τζάμπα λάντζα των ανηλίκων στα ξενοδοχεία παρουσιάστηκε από την τότε υφυπουργό Δόμνα Μιχαηλίδου σαν …«ευκαιρία αποϊδρυματοποίησης» των 16χρονων.
► Αυξάνει τα όρια συνταξιοδότησης και την ηλικία μέχρι την οποία επιτρέπεται η εργασία. Περιττό είναι να πούμε ότι οι κατηγορίες ηλικιών 60-64, 65-69, 70 και άνω καταγράφουν από το 2011 έως το 2024 κατακόρυφη αύξηση σε αριθμούς εργαζομένων, της τάξης του +500% έως +800%. Αξίζει να σημειωθεί ότι από το έτος 2027, τα όρια συνταξιοδότησης στην Ελλάδα θα επαναπροσδιορίζονται ανά 3ετία με βάση το προσδόκιμο ζωής. Πιο κυνικός, πεθαίνεις. Για την ακρίβεια, πεθαίνουν οι εργαζόμενοι.
► Προσθέτει συνεχώς Κυριακές στις οποίες «επιτρέπεται» η εργασία. Από το «ποτέ την Κυριακή» και την εργατική κατάκτηση, εδώ και έναν αιώνα, της Κυριακάτικης ανάπαυσης, σήμερα υπάρχουν περιοχές της επικράτειας που με την υπόδειξη της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης επιτρέπουν την Κυριακάτικη εργασία έως και σε 32 (από τις συνολικά 52) Κυριακές του έτους.
Στο νομοσχέδιο του 2025 δεν προστίθενται Κυριακές εργασίας, αλλά
μειώνονται οι εργοδοτικές εισφορές (δηλαδή γίνεται πιο φτηνή για τον
εργοδότη η εργασία της Κυριακής). Όμως, όχι, αυτό δεν αφορά μόνο τους
εργοδότες. Λιγότερες εργοδοτικές εισφορές, σημαίνει αναλογικώς μειωμένα
δώρα, και μειωμένες συντάξεις για τους εργαζόμενους. Να κάτι που ξέχασε
να πει η κυβέρνηση.
Τα κυβερνητικά επιχειρήματα
Δεν υπάρχουν πολλά μεγαλύτερα ψέματα από αυτά που έχει επιστρατεύσει η κυβέρνηση για να εξωραΐσει το εκτρωματικό νομοσχέδιό της για τα εργασιακά. Παρουσιάζει τον εργοδότη και τον εργαζόμενο σαν δύο καλούς φίλους που ισότιμα συνομιλούν και συναποφασίσουν για τις ώρες και τις μέρες εργασίας, για τη «διευθέτησή» τους σε επίπεδο μέρας, εβδομάδας, 4μήνου, έτους, αλλά και για την κατανομή (κατάτμηση) της ετήσιας άδειας των εργαζομένων. Η κυβέρνηση λέει: «δεν είναι καλύτερο να δουλεύεις σε έναν εργοδότη 13 ώρες την ημέρα, αντί να δουλεύεις 13 ώρες την ημέρα σε δύο εργοδότες;». Απαντάμε: Δεν επιλέγουμε ανάμεσα στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη. Ζητάμε 5θήμερο και 8ωρο.
Η δυστοπική για τους μισθωτούς, υπέροχη για τους εργοδότες, νομοθετική πρόβλεψη του 13ωρου σημαίνει βιολογική εξάντληση έως εξόντωση των εργαζομένων. Σημαίνει εργαζόμενο που ξεκινάει τη δουλειά στις 9 το πρωί και τελειώνει στις 10 το βράδυ, σημαίνει 13 ώρες ξεζουμίσματος και έναν εργαζόμενο τουλάχιστον 13 ώρες μακριά από το σπίτι του, διότι σπάνια κανείς χρειάζεται μηδενικό χρόνο να φτάσει στον τόπο εργασίας του και να επιστρέψει από αυτόν. Σημαίνει διευκόλυνση του εργοδότη ο οποίος λύνει το πρόβλημά του με λιγότερα εργατικά χέρια, με λιγότερα ένσημα και με τη 13η ώρα εργασίας να αμείβεται όσο και η 10η, με την εξευτελιστική προσαύξηση του 40% του ωρομισθίου. Σημαίνει εργαζόμενους που δεν έχουν πλέον προσωπική ζωή, ούτε οικογενειακό προγραμματισμό. Σημαίνει περισσότερα εργατικά ατυχήματα.
Εργατικά ατυχήματα / θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα στην Ελλάδα 2021-2025
Ήδη πριν συμπληρωθεί το 2025 καταγράφεται μαύρο ρεκόρ 5ετίας για την Ελλάδα, σε συνολικό αριθμό τόσο εργατικών «ατυχημάτων», όσο και θανάτων σε χώρους εργασίας. Μολονότι οι αριθμοί είναι απολύτως βέβαιο ότι υποκαταγράφονται (και) στη χώρα μας, ωστόσο δεν μπορεί να κρυφτεί η σταθερή αύξησή τους:
Συνολικά εργατικά ατυχήματα: 2021: 13.500 | 2022: 14.200 | 2023: 14.920 | 2024: 15.300 | 2025: 15.800. Θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα: 2021: 95 | 2022: 102 | 2023: 108 | 2024: 146 | 2025:158. Στην Ελλάδα της ανάπτυξης και δη «της θωράκισης των εργασιακών δικαιωμάτων», όπως αυτοδιαφημίζεται το νέο νομοσχέδιο, κάθε δεύτερη μέρα ένας εργάτης δεν επιστρέφει στο σπίτι του, κάθε δεύτερη μέρα ένα από τα 50 καθημερινά, σοβαρά εργατικά ατυχήματα αποβαίνει μοιραίο.
«Περισσότερες ώρες ίσον περισσότερα χρήματα» λέει η κυβέρνηση. Πρόκειται για εγκληματικό ψεύδος. Αφήνοντας κατά μέρος το γεγονός ότι στις υπερωρίες οι εργαζόμενοι, αναλογικώς, υποαμείβονται (για την ακρίβεια, γίνονται αντικείμενο καταλήστευσης), δεν πρέπει να παραγνωρίζεται από τους εργαζόμενους η (κάποιες φορές όχι αυτόματα ορατή) φθορά στην οποία υπόκεινται με τα παρατεταμένα ωράρια σε ημερήσια ή εβδομαδιαία βάση.
Πολλές φορές οι εργαζόμενοι, πιεζόμενοι από τους χαμηλούς μισθούς και τα χαμηλά μεροκάματα, αποδέχονται τις υπερωρίες σαν οδό για να αυξήσουν τις απολαβές τους. Στην πραγματικότητα, εξαντλούν τους εαυτούς τους: Το ταξικό κίνημα γνωρίζει και διακηρύσσει, ενάμιση αιώνα τώρα, ότι με την παράταση της εργάσιμης μέρας, ακόμη και σε περίπτωση πληρωμής των υπερωριών με αυξημένο ποσοστό αμοιβής, ο εργάτης, κατά κανόνα, δεν αντικαθιστά την επί πλέον κατανάλωση της εργατικής του δύναμης, διότι η εκτέλεση του ίδιου όγκου εργασίας στις τελευταίες ώρες τής παρατεταμένης εργάσιμης μέρας συνδέεται με εξαιρετικά σημαντικές απώλειες ζωτικών δυνάμεών του. Με την υπερβολική παράταση της εργάσιμης μέρας, το ίδιο όπως και με την υπερβολική εντατικοποίηση τής εργασίας, συντελείται και η άμεση καταστροφή τής εργατικής δύναμης. Με άλλα λόγια, είναι τέτοια η ληστρική εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης, ώστε η αυξημένη κατανάλωση των ζωτικών δυνάμεων του εργάτη δεν μπορεί να αποζημιωθεί με καμιά ανύψωση του μισθού εργασίας.
2021 «Χατζηδάκης», 2023 «Γεωργιάδης», 2025 «Κεραμέως»;
Το νέο αντεργατικό έκτρωμα της κυβέρνησης, το νομοσχέδιο Κεραμέως, έχει ήδη περάσει από τη φάση της «ψηφιακής του διαβούλευσης». Αποτελεί σαφή, νέο κρίκο της αντεργατικής αλυσίδας που πνίγει τους εργαζόμενους σε ένα σύγχρονο εργασιακό Μεσαίωνα.
Ανάμεσα στα άλλα, ο νόμος «Χατζηδάκη» έφερε την καταπάτηση του 8ώρου και την επέκταση της δυνατότητας διευθέτησης του χρόνου εργασίας με υποτιθέμενη ατομική «συμφωνία» εργαζόμενου και εργοδότη. Έφερε την αύξηση του αριθμού των επιτρεπόμενων υπερωριών και τη μείωση του κόστους τους για τον εργοδότη (από 60% – 80% σε 40%). Έφερε τη διεύρυνση της εργασίας την Κυριακή σε περισσότερους κλάδους. Ταυτόχρονα, έφερε τα φακελωματικά μητρώα των συνδικαλιστικών οργανώσεων, τον περιορισμό των συνδικαλιστικών αδειών, το χτύπημα στη δυνατότητα κήρυξης απεργίας και την ποινικοποίηση της απεργιακής περιφρούρησης. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα νομοθετικά χτυπήματα στο συνδικαλισμό, εκτός από το βασικό στόχο του κεφαλαίου να φιμωθούν και να τρομοκρατηθούν οι εργαζόμενοι, υπηρετούν σε άλλο επίπεδο την εξασφάλιση των εργοδοτών σε αδιατάραχτους προγραμματισμούς και χρόνους εργασίας, καθώς η οργάνωση των συνδικαλιστικών αγώνων και η ενεργοποίηση των μέσων πάλης τους γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη.
Τη σκυτάλη πήρε ο νόμος «Γεωργιάδη» που άπλωσε την 6ήμερη εργασία, με αυξημένο -υποτίθεται- ημερομίσθιο. Ο νόμος του 2023 έφερε τις λεγόμενες «συμβάσεις μηδενικών ωρών», δηλαδή τη δυνατότητα εργασίας χωρίς προκαθορισμένο ωράριο, με ειδοποίηση του εργαζόμενου λίγο πριν την εργασία. Έφερε τη «δοκιμαστική περίοδο» διάρκειας έως 6 μηνών στις συμβάσεις των εργαζομένων, και επέτρεψε την εργασία μέχρι 13 ώρες σε δύο ή περισσότερους εργοδότες μέσα στο 24ωρο.
Το νομοσχέδιο της Κεραμέως επιτρέπει απασχόληση έως 13 ώρες την ημέρα, πλέον σε έναν εργοδότη. Μέχρι τώρα αυτό δεν ήταν νόμιμο. Φέρνει υπερωρίες στην εκ περιτροπής εργασία, κάτι που επίσης απαγορευόταν μέχρι σήμερα. Απλώνει την επέκταση της διευθέτησης του χρόνου εργασίας σε ετήσια βάση. Προβλέπει fast track προσλήψεις, ακόμη και μέσω κινητού, για εργασία έως 2 ημερών. Το νομοσχέδιο «Δίκαιη Εργασία για Όλους» κόβει σε τρεις ή περισσότερες φέτες την κανονική άδεια των εργαζομένων, αποδεικνύοντας ότι για την εργοδοσία είναι σημαντικό να επιβληθεί τόσο στη διευθέτηση του χρόνου εργασίας των μισθωτών, όσο και στη διευθέτηση του χρόνου ανάπαυσής τους.
Η απάτη της απάτης
Με τα στοιχεία της Eurostat και περίοδο αναφοράς το Μάιο του 2025, οι
Έλληνες ήδη εργάζονται περισσότερες ώρες την εβδομάδα στην κύρια
εργασία τους από κάθε άλλο πολίτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ
κατατάσσονται δεύτεροι σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο μετά από τους
Σέρβους.
Το νέο νομοσχέδιο δεν αυξάνει το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο
υπερωριών ανά έτος (150 ώρες), αλλά επιτρέπει μια ευνοϊκότερη για τους
εργοδότες διευθέτηση της κατανομής των υπερωριών.
► Πάντως, πρέπει να σημειωθεί ότι, ακόμα κι αν ο εργοδότης υποχρεώσει τον εργαζόμενο σε περισσότερες από 150 ώρες εργασίας, δεν θα πάει φυλακή. Απλώς, θα κληθεί να πληρώσει την υπερωρία με +120% ή +250% ανάλογα με το βαθμό της παρανομίας στην οποία θα έχει (επιλέξει να) υποπέσει, αντί για 40%. Αυτό μπορεί να ισοδυναμεί με λίγα ευρώ περισσότερα ανά ώρα, στο επίπεδο ενός καλού φιλοδωρήματος. Με δυο λόγια, το σύστημα δίνει την ελευθερία στον εργοδότη να κρίνει και να αποφασίσει αν τον συμφέρει να παραβιάσει το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο υπερωριών.
► Αν οι προηγούμενοι νόμοι θεωρητικώς προβλέπουν κάποιες κυρώσεις για
τον εργοδότη που θα παραβιάσει τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας σε
βάρος των εργαζομένων, το νέο νομοσχέδιο δεν προβλέπει απολύτως καμία
ποινή για τον εργοδότη ο οποίος πρώτα θα ξεζουμίσει τον εργαζόμενο,
αντλώντας όλες τις ώρες υπερωρίας που ο τελευταίος μπορεί να του
προσφέρει, και στη συνέχεια θα τον απολύσει. Πηγαίνοντας σε δεύτερο
εργοδότη, ο εργαζόμενος δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι έχει εξαντλήσει
στον προηγούμενο εργοδότη το όριο των υπερωριών του, το οποίο
μηδενίζεται, δώρο σε κάθε καινούριο αφεντικό.
Δραματικά αστείο, πολύ
πριν η ΓΣΕΕ κηρύξει ψοφοδεώς την 24ωρη απεργία της 1ης Οκτωβρίου (με
απόφαση που έλαβε στις 9 Σεπτεμβρίου), το υπουργείο Εργασίας είχε
δημοσιεύσει για το νέο νομοσχέδιο προπαγανδιστικό υλικό με
ερωταπαντήσεις και διευκρινίσεις για τα «οφέλη των εργαζομένων», για τη
«θωράκιση των εργασιακών τους δικαιωμάτων» και τη «διευκόλυνση της
οικογενειακής ζωής», για τη «στήριξη προς τον εργαζόμενο» και την
«προστασία στην πράξη» κλπ, κλπ. Η κυβέρνηση και το υπουργείο
αισθάνθηκαν την ανάγκη να κινητοποιηθούν όσο πιο έγκαιρα και να
προπαγανδίσουν όσο μπορούν περισσότερο (βασικά, να ψευδολογήσουν) για το
νομοσχέδιο, όμως η ηγεσία των μεγάλων συνδικαλιστικών οργανώσεων
παρουσιάστηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα να παρακολουθεί …αγέρωχη και
αδρανής.
Ωστόσο η μαζική κινητοποίηση της 1ης Οκτωβρίου απέδειξε ότι υπάρχει η δυνατότητα να στηθούν αναχώματα στην ψήφιση του αντεργατικού εκτρώματος, με προϋπόθεση την πλατύτερη δυνατή ενημέρωση των εργαζομένων και την αποκάλυψη των πραγματικών συνεπειών που θα επιφέρει τυχόν ψήφιση του νομοσχεδίου σε βάρος των εργαζομένων.
πηγή: Λαϊκός Δρόμος
e-prologos.gr